Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nin 45/A-8 Maddesi Işığında Değerlendirme
Giriş
Uzman erbaş alım süreci, Türk Silahlı Kuvvetleri ve bağlı kuvvetlerde görev yapacak personelin fiziki ve sağlık açısından uygunluğunun denetimini de içeren çok aşamalı bir sistemdir. Bu süreçte adayların sağlık durumları, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmekte; adaylar, sağlık kurulu raporlarına göre mesleğe kabul edilmekte veya elenmektedir.
Ancak son dönemde, yönetmelikte açıkça “sağlam” sayılan bazı sağlık durumlarına rağmen adayların sağlık gerekçesiyle elendiği görülmektedir. Özellikle safra kesesi poliplerine ilişkin raporlar çerçevesinde bazı adayların “uzman erbaş olamaz” şeklindeki değerlendirmelerle sistem dışı bırakılması, hukuka aykırılık tartışmalarını beraberinde getirmiştir.
Bu yazıda, 24 Haziran 2023 tarihli ve 6861 karar sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişikliği ile getirilen yeni düzenlemeler ışığında, sağlık raporlarına dayanılarak yapılan elenme işlemlerinin hukuki durumu ele alınmaktadır.
Safra Kesesi Poliplerine İlişkin Yeni Düzenleme
24 Haziran 2023 tarihli ve 6861 karar sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı Ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 16. Maddesinde (EK-1) Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nin EK-C Hastalıklar Listesi’nin 45/A-8 maddesine şu açıklama eklenmiştir:
Safra kesesi poliplerinin 10 mm’den küçük ve sayısının iki ve daha az olması sağlam kabul edilir. (Dış kaynaktan alınan subay, astsubay, uzman erbaş, sözleşmeli er ve öğrenci alımına engel değildir.)
Bu düzenleme ile, belirli büyüklük ve sayıda safra kesesi polipine sahip olan adayların sağlık açısından uygun olduğu, yani “sağlam” kabul edileceği açık şekilde hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla, 10 mm’den küçük ve en fazla iki adet polip varlığı durumunda, uzman erbaş adayının sağlık açısından elenmesi söz konusu olmamalıdır.
Uygulamada Ortaya Çıkan Hukuka Aykırılıklar
Her ne kadar yönetmelik hükümleri açık olsa da uygulamada bu kurallara aykırı şekilde tesis edilmiş işlemlerle karşılaşılmaktadır. Örneğin, safra kesesinde 5 mm büyüklüğünde iki adet polip bulunan bir aday hakkında “uzman erbaş olamaz” şeklinde sağlık kurulu raporu verilmesi, yönetmeliğin yukarıda aktarılan hükmüne açıkça aykırıdır.
Böyle bir durumda, adayın sağlık raporu fiili durumu yönetmeliğe uygun olmakla birlikte, değerlendirme keyfi ve ölçüsüz şekilde yapılmıştır. Bu tür işlemler idare hukukunun temel ilkeleri ile bağdaşmadığı gibi, kamu hizmetine girme hakkının da ihlali anlamına gelir.
Hukuki Değerlendirme
1. Hukuk Devleti İlkesi ve Takdir Yetkisinin Sınırları
Anayasa’nın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin bir hukuk devleti olduğu belirtilmektedir. Hukuk devleti, idarenin işlem ve eylemlerinde kanunlara ve mevzuata uygun hareket etmesini zorunlu kılar. İdarenin sahip olduğu takdir yetkisi, mutlak bir serbesti sağlamaz. Özellikle sağlık gibi teknik bir konuda, mevzuatla açıkça belirlenmiş ölçütlerin dışına çıkılması hukuka aykırıdır.
2. Ölçülülük İlkesi ve Kamu Hizmeti Açısından Uygunluk
İdarenin tesis ettiği her işlemin, ölçülülük ve kamu yararı ilkeleriyle bağdaşması gerekir. Aksi durumda işlem, keyfi ve orantısız kabul edilerek iptale konu edilebilir. Sağlam kabul edilen bir adayın elenmesi, ne kamu yararına ne de hizmetin gerekliliklerine uygundur.
3. Yargı Denetimi ve Yerleşik İçtihatlar
Danıştay ve idare mahkemeleri, benzer uyuşmazlıklarda sıklıkla yürütmenin durdurulmasına ve işlemin iptaline karar vermektedir. Mahkemeler, sağlık kurulu raporlarının yalnızca mevzuata uygun şekilde değerlendirme yapmasını, aksi takdirde işlemlerin ölçüsüz ve hukuka aykırı olacağını belirtmektedir. Ayrıca, bu tür işlemlerin aday açısından telafisi güç zararlar doğurabileceği de yargı kararlarında vurgulanmaktadır.
Sonuç
Uzman erbaş adaylarının sağlık durumları değerlendirirken, mevzuat hükümleri bağlayıcı olup idare bu kuralları keyfi biçimde yorumlamaması gerekmektedir.. Safra kesesi poliplerine ilişkin düzenlemede, açıkça 10 mm’den küçük ve en fazla iki adet polip bulunan adayların sağlam sayılacağı belirtilmiştir. Buna rağmen aksi yönde tesis edilen işlemler, hem Anayasa’da güvence altına alınan kamu hizmetine girme hakkına, hem de idare hukukunun temel ilkelerine aykırılık teşkil etmektedir.
İdarenin, takdir yetkisini sınırlandıran mevzuat hükümlerine aykırı davranması durumunda, adaylar idari yargı mercilerine başvurarak hak arayışına gidebilirler. Bu noktada, yargı mercilerinin görev ve sorumluluğu, hukuk devleti ilkesini koruyarak keyfi işlemleri denetlemektir.
Not: Bu yazı bilgilendirme amaçlı olup, belirli bir uyuşmazlık hakkında değerlendirme yapılması için uzman bir hukukçudan destek alınması önem arz etmektedir.
Comments are closed